نقش فیلمنامه در مستند

اصطلاح فيلم مستند را ظاهراً نخستين بار در 1926 جان گريرسن مطرح كرد. وي به عنوان بنيانگذار و پدر سينماي مستند شناخته شده است و اين اتفاق زماني افتاد كه او فيلم «موآنا» ساخته رابرت فلاهرتي فيلمساز آمريكايي را مشاهده كرده بود.
گريرسن تعريف جالبي درخصوص مستند دارد:
«گزارش و تفسير خلاق واقعيت»
ساختن فيلم مستند كار ساده‌اي است، ولي ساختن فيلم مستند تأثيرگذار مؤثر در مخاطب، مؤثر در مسير دستيابي به هدف اوليه و مؤثر در جلب رضايت سفارش‌دهنده چيز كاملاً متفاوتي است. اين تفاوت را در فيلم‌هاي مستندي كه مي‌ديدم احساس كرده بودم.
هميشه فكر مي‌كردم فيلم‌نامه متعلق به فيلم‌هاي داستاني است اما وقتي اين مسئله را پيگيري كردم، متوجه شدم دنياي فيلم‌نامه به فيلم‌هاي داستاني ختم نمي‌شود و جنبه‌هاي ديگري نيز دارد.
ماجرا را از آن سو ديدم و اين نگاه را دنبال كردم كه به راستي نقش فيلم‌نامه چقدر در توليد يك فيلم مستند مؤثر است. شايد اين همان تأثيري است كه بر روي مخاطب و هدف فيلم براي رساندن پيام می‌گذارد. سعي كردم با تفسير تعاريف فيلم مستند كه متخصصين اين امر ارائه داده بودند به نتايجي برسم. با پشتوانه ادبيات نمايشي وارد اين عرصه شدم تا فضاي فيلم‌نامه مستند را نسبت به گذشته‌ی آن آَشكارتر و علني‌تر كنم.
در برخورد با بعضي از علاقمندان فيلم مستند دریافتم که در موضوع نياز فيلم مستند به فيلم‌نامه ترديد وجود دارد و حتي شيوه‌شناسی در مستند هم به اين مسئله دچار بود.
پس از مطالعات كتابخانه‌اي بصورت وسيع و با توجه به اينكه درخصوص فيلم مستند منابع فارسي و ترجمه شدة كمی در دسترس مي‌باشد و مقالات و نشريات بسیار پراكنده می‌باشد، پس‌ بر اين شدم كه اين منابع را بخصوص در رابطه با فيلم‌نامه‌نويسي جمع‌آوري نمايم.
تصميم به مصاحبه‌ با بزرگان اين عرصه و صاحب‌نظران فيلم مستند در كشور گرفتم تا مستقيم و بدون واسطه با آن عزيزان به گفتگو بنشينم كه اين امر با ياري خداوند متعال ميسر شد و نتايج بسياري ارزشمندي را به ارمغان آورد که حاصل آن کتاب پیش رو می‌باشد.
در فصل اول کلیات نگاهي گذرا به پيدايش فيلم‌هاي مستند ايران و جهان و پدر مستند جهان، «جان گریرسن» می‌اندازیم.
در فصل دوم به تعاريف و شيوه‌شناسي و همچنين كاربرد فيلم مستند می‌پردازیم.